Το 2018, ο ΟΗΕ ανακήρυξε την 3η Ιουνίου ως την Παγκόσμια Ημέρα Ποδηλάτου. Μέχρι τότε ήταν στις 19 Απριλίου, στη μνήμη του τοξικού ταξιδιού του Albert Hofmann όταν έκανε ποδήλατο στο σπίτι υπό την επήρεια μιας νέας ουσίας, του LSD. Αν η πρόθεσή του ήταν να μας υπενθυμίσει ότι το ποδήλατο είναι ένα «ναρκωτικό» που μας κάνει ευτυχισμένους, η 19η Απριλίου λειτουργεί τέλεια. Και το ίδιο ισχύει και στις 3 Ιουνίου και την υπόλοιπη χρονιά επειδή πώς θα ήταν η ζωή μας χωρίς τα ποδήλατα; Για να εξηγήσουμε τι σημαίνει το ποδήλατο για την ανθρωπότητα, ας δούμε 7 τρόπους με τους οποίους άλλαξε τη ζωή, την κοινωνία, την τεχνολογία και τον κόσμο:
Ένα προσιτό μέσο μεταφοράς
Στα τέλη του 19ου αιώνα και στις αρχές του 20ου αιώνα, το μαζικά παραγόμενο «ασφαλές ποδήλατο» έγινε ένα προσιτό και πρακτικό μέσο μεταφοράς για μεγάλο μέρος της κοινωνίας. Το χρησιμοποιούσαν για να μετακινούνται προς και από την εργασία, ως εργαλείο στη δουλειά και ως έναν φθηνό και εύκολο τρόπο για να κάνουν βόλτες για αναψυχή. Αυτό επέφερε τεράστιες κοινωνικές αλλαγές, από τον πρώιμο τουρισμό μέχρι την επόμενη σημαντική αλλαγή.
Ποδήλατα για το νου
Ο Steve Jobs αναφέρεται σε αυτό το άρθρο του S.S. Wilson, το οποίο περιγράφει ότι ένα άτομο επάνω σε ένα ποδήλατο είναι πιο αποδοτικό ενεργειακά σε σχέση με ένα άτομο που οδηγεί αυτοκίνητο ή αεροπλάνο. Περαιτέρω έρευνα αποκάλυψε ότι, φυσικά, υπάρχουν είδη που κινούνται πιο αποτελεσματικά σε σχέση με έναν άνθρωπο επάνω σε ένα ποδήλατο. Ωστόσο, η ευρεία χρήση των ποδηλάτων στα τέλη του 19ου αιώνα και στις αρχές του 20ου αιώνα άλλαξε τον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβανόντουσαν οι άνθρωποι τον χώρο και τον χρόνο. Το να είναι σε θέση κάποιος να ταξιδεύσει σε μεγάλες αποστάσεις μέσα σε λίγες ώρες έδωσε ένα τέλος στην απομόνωση πολλών απομακρυσμένων αγροτικών περιοχών. Η γρήγορη μετακίνηση σε κοντινές αποστάσεις επιτάχυνε σημαντικές και βασικές διαδικασίες όπως η παράδοση της αλληλογραφίας.
Αγκαλιάσαμε αυτές τις αλλαγές και επιδιώξαμε περισσότερα. Μπορούμε ακόμα και να κάνουμε ποδήλατο εικονικά, αλλά τι θα σήμαινε αν χάναμε το ποδήλατό μας; Η ταινία «The Bicycle Thief» μπορεί να χρησιμεύσει ως αναφορά. Επιστρέφοντας στο παράδειγμα του Jobs, συνειδητοποιούμε τι σημαίνει η τεχνολογία μόνο όταν τελειώνει η μπαταρία στο κινητό τηλέφωνό μας ή όταν χαλάσει ο φορητός υπολογιστής μας ενώ γράφουμε ένα κείμενο.
Ασφαλτοστρώνοντας καλντερίμια και κατασκευάζοντας νέους δρόμους
Όσο περισσότεροι άνθρωποι χρησιμοποιούν ποδήλατα, τόσο περισσότερες και καλύτερες υποδομές χρειαζόμαστε. Αυτό ισχύει σήμερα και συνέβη επίσης κατά την κατακόρυφη αύξηση της δημοτικότητας του ποδηλάτου. Ένα παράδειγμα είναι το Good Roads Movement (Κίνημα Καλών Δρόμων) που ιδρύθηκε το 1880 στις Ηνωμένες Πολιτείες, μια συμμαχία ανάμεσα στις οργανώσεις των αγροτών και των ποδηλατιστών που ζήτησαν από την ομοσπονδιακή κυβέρνηση να επενδύσει στη βελτίωση των αγροτικών δρόμων. Όπως το σχεδίασε η μοίρα, ήταν η άφιξη των αυτοκινήτων στις αρχές του 20ου αιώνα που οδήγησε τον Πρόεδρο Woodrow Wilson να υπογράψει το Federal Aid Road Act το 1916, την πρώτη ομοσπονδιακή νομοθεσία χρηματοδότησης αυτοκινητόδρομων στις Ηνωμένες Πολιτείες. Αυτή η σχέση μεταξύ των δίκυκλων και των τετρακίνητων δεν τελειώνει εδώ.
Τα αυτοκίνητα οφείλουν ένα μεγάλο ευχαριστώ στα ποδήλατα
Δεν λέμε ότι τα αυτοκίνητα δεν θα είχαν εξελιχτεί στην τωρινή τους μορφή χωρίς το ποδήλατο, αλλά θα πρέπει να αναφέρουμε μια τεχνολογική πρόοδο που σχεδιάστηκε για τα ποδήλατα και χρησιμοποιήθηκε αργότερα στα πρώτα βενζινοκίνητα αυτοκίνητα: τα ελαστικά με αεροθαλάμους που αναπτύχθηκαν από τον Σκωτσέζο εφευρέτη John Boyd Dunlop το 1887. Ούτε τα ποδήλατα ούτε τα αυτοκίνητα θα ήταν τόσο γρήγορα και άνετα όσο είναι τώρα χωρίς αυτήν την εφεύρεση.
Αυτό το τρίτροχο αυτοκίνητο με κινητήρα στο πίσω μέρος είναι το Benz Patent-Motorwagen που κατασκευάστηκε το 1886. Θεωρείται το πρώτο αυτοκίνητο στον κόσμο και διαθέτει τρεις τροχούς με ακτίνες, αλυσίδα ποδηλάτου και διαφορικό, που εφευρέθηκε από τον James Starley, τον πατέρα της βιομηχανίας ποδηλάτων στο Ηνωμένο Βασίλειο και θείο του John Kemp Starley, ο οποίος δημιούργησε την έννοια του ποδηλάτου όπως το γνωρίζουμε σήμερα.
Το πρώτο αεροσκάφος απογειώθηκε με δύο τροχούς
Όλοι γνωρίζουν τους αδελφούς Wright Wilbur και Orville ως πρωτοπόρους στην αεροπορία, αλλά πριν ξεκινήσουν αυτό το αεροπορικό ταξίδι, ήταν επιτυχημένοι επιχειρηματίες στη βιομηχανία ποδηλάτων στα τέλη του 19ου αιώνα. Το 1892 ίδρυσαν ένα εργαστήριο-κατάστημα στο Ντέιτον (στο Οχάιο) όπου κατασκεύαζαν, επισκεύαζαν και νοίκιαζαν τα ποδήλατα Van Cleve τους. Με τα ετήσια κέρδη τους που ήταν $2.000-$3.000, άρχισαν να κάνουν έρευνα στην αεροναυτική και το 1899 κατάφεραν να κάνουν πειράματα με τους πρώτους τους ιπτάμενους μηχανισμούς. Χρησιμοποίησαν ανταλλακτικά ποδηλάτων στα πρώτα τους ανεμόπτερα και δημιούργησαν μια αεροδυναμική σήραγγα για αεροδυναμικές δοκιμές στο εργαστήριό τους. Το 1909 υπέγραψαν ένα συμβόλαιο $25.000 με τον στρατό των ΗΠΑ.
Άλογα από Ατσάλι
Τα αεροπλάνα δεν ήταν ιδιαίτερα χρήσιμα στο Βιετνάμ. Η απλή φύση του ποδηλάτου επικράτησε σε σχέση με τα εξελιγμένα αεροσκάφη του στρατού των ΗΠΑ. Τα ποδήλατα τροποποιήθηκαν και ενισχύθηκαν για να μεταφέρουν βαρύ φορτίο (πάνω από 200 κιλά και, στις περιπτώσεις όπως τα Άλογα από Ατσάλι, ακόμα και μέχρι 600 κιλά) σε στενά μονοπάτια και διαδρομές γεμάτες στροφές μέσα στη ζούγκλα. Ο πολεμικός ανταποκριτής Harrison Evans Salisbury δήλωσε ενώπιον της Επιτροπής Εξωτερικών Σχέσεων της Γερουσίας των Ηνωμένων Πολιτειών το 1967 ότι συνέβαλαν στην αντίσταση του Βόρειου Βιετνάμ. Ο γερουσιαστής Fulbright απάντησε: «Γιατί δεν εστιάζουμε στον βομβαρδισμό των ποδηλάτων τους αντί να βομβαρδίζουμε τις γέφυρές τους; Το γνωρίζει αυτό το Πεντάγωνο;». Ίσως ο γερουσιαστής να ήταν σαρκαστικός, αλλά σήμερα πολλοί τουρίστες που ταξιδεύουν στο Βιετνάμ κάνουν ποδηλασία κατά μήκος σε μια από αυτές τις διαδρομές στρατιωτικού εφοδιασμού, τη διαδρομή «Ho Chi Minh».
Χειραφέτηση γυναικών
Το 1896 η Αμερικανίδα ακτιβίστρια για τα δικαιώματα των γυναικών Susan Brownell Anthony είπε: «το ποδήλατο έχει κάνει περισσότερα για τη χειραφέτηση των γυναικών από οτιδήποτε άλλο στον κόσμο». Βίωνε από πρώτο χέρι την κατακόρυφη αύξηση της δημοτικότητας του ποδηλάτου και η δήλωσή της ίσως να ήταν υπερβολική καθώς δεν άλλαξε πραγματικά κάτι για εκείνους που δεν κατάφεραν να αποκτήσουν ένα ποδήλατο. Παρόλο που τα ποδήλατα γινόντουσαν φθηνότερα, για τις περισσότερες γυναίκες η τιμή ενός ποδηλάτου ήταν ίση με τους μισθούς αρκετών μηνών και ας μην ξεχνάμε ότι θα έπρεπε επίσης να τρώνε, να πίνουν, να αγοράζουν ρούχα, παπούτσια και να πληρώνουν ενοίκιο. Στα αριστερά μπορείτε να δείτε το ημερομίσθιο στο Ηνωμένο Βασίλειο το 1906 και στα δεξιά την τιμή ενός ποδηλάτου:
Λίγο πριν από την κατακόρυφη αύξηση της δημοτικότητας του ποδηλάτου, το 1888, δημοσιεύθηκε ένα άρθρο “White slavery in London” (Δουλεμπόριο λευκών στο Λονδίνο). Οι γυναίκες εργάζονταν 14 ώρες την ημέρα και λάμβαναν 4-8 σελίνια την εβδομάδα. Αυτές οι άθλιες συνθήκες εργασίας, οι χαμηλοί μισθοί, το χάσμα στις αμοιβές μεταξύ των δύο φύλων και η έλλειψη δικαιωμάτων ψήφου λάμβαναν χώρα για δεκαετίες και συνεχίστηκαν μέχρι και μετά την κατακόρυφη αύξηση της δημοτικότητας του ποδηλάτου. Κάποιος θα μπορούσε να πει ότι το ποδήλατο ήταν απλά «κάτι περαστικό», και συνέπεσε χρονικά με τους βαρυσήμαντους αγώνες που έδιναν οι γυναίκες. Έτσι, αντί να γενικεύουμε, ας πούμε απλά ότι τα δίτροχα έπαιξαν έναν χειραφετητικό και απελευθερωτικό ρόλο μόνο για μερικές γυναίκες.
Ωστόσο, έφεραν αλλαγές στη μόδα των γυναικών εκείνη την εποχή. Οι στενοί κορσέδες και οι μακριές φούστες είχαν χαθεί από τη μόδα. Οι βράκες και οι κοντύτερες φούστες μέχρι το γόνατο έγιναν δημοφιλείς. Η Tessie Reynolds φορούσε παντελόνι, πουκάμισο και ένα παλτό για να κάνει ποδηλασία για 190 χλμ από το Μπράιτον στο Λονδίνο και πίσω σε 8 ώρες και 30 λεπτά το 1893 στην ηλικία των 16 ετών.
Οι γυναίκες ήταν επίσης σε θέση να κάνουν ποδηλασία χωρίς περιορισμούς. Οι συντηρητικοί ήταν ενάντια στα πρωτοποριακά ρούχα, την ελευθερία και την άσκηση. Ισχυρίστηκαν ακόμα και ότι η επαφή με τη σέλα ήταν σεξουαλικά ανήθικη. Πολλοί από αυτούς, ωστόσο, δεν είχαν κανένα πρόβλημα με τις γυναίκες που εργάζονταν από τα χαράματα μέχρι το σούρουπο σε φρικτές συνθήκες εργασίας με πενιχρούς μισθούς.
Πολλές σουφραζέτες είδαν ξεκάθαρα το ποδήλατο ως ένα απολυτρωτικό και απελευθερωτικό μέσο μεταφοράς. Για τις γυναίκες της ανώτερης και της μεσαίας τάξης, το να κάνουν πεντάλ σήμαινε αύξηση της ευαισθητοποίησης για την προσωπική τους ελευθερία και συμμετοχή στο κίνημα για το δικαίωμα ψήφου των γυναικών – ένας στόχος για τον οποίο αγωνίζονταν από τα μέσα του δέκατου ένατου αιώνα και που δεν έγινε πραγματικότητα μέχρι τις τρεις πρώτες δεκαετίες του εικοστού αιώνα.
Αγαπάμε τα ποδήλατα και ευχόμαστε η καθολική ψηφοφορία να είχε επιτευχθεί με λίγο πεντάλ, αλλά αν κοιτάξουμε πίσω την ιστορία φαίνεται ότι αυτό δεν συνέβη. Ένα τελευταίο γεγονός που βάζει τη σημασία του ποδηλάτου όσον αφορά τα δικαιώματα των γυναικών στις σωστές του διαστάσεις: οι γυναίκες ποδηλατίστριες δεν διαγωνίζονταν στους Ολυμπιακούς Αγώνες μέχρι το 1984.
