We hebben je in een eerdere blogpost al verteld over de de voordelen van fietsen voor je gezondheid. Dit verband blijkt uit onderzoek na onderzoek, maar laten we niet vergeten dat correlatie geen oorzakelijk verband betekent. Met andere woorden: je kunt gaan fietsen, je goed voelen tijdens het trappen, en ook een tijdje voor en na de training, maar sommige problemen zijn er nog steeds, en soms, hoeveel we ook trappen, eisen ze uiteindelijk hun tol van ons.
Daarom gaan we het in deze blogpost hebben over de relatie tussen fietsen en geestelijke gezondheid, aan de hand van enkele voorbeelden van profwielrenners wier verhalen, hoewel sommige een tragisch einde kenden, ons helpen om te praten over angst, depressie, eetstoornissen en drugsmisbruik.
Maar eerst willen we benadrukken dat we geen deskundigen zijn op dit gebied en dat we alleen informatie delen om na te denken over een enorm gezondheidsprobleem dat de moeite waard is om aandacht aan te besteden. Twee feiten om ons te helpen beseffen dat er zonder geestelijke gezondheid geen gezondheid is: de WHO denkt dat in 2030 depressie een van de grootste doodsoorzaken wereldwijd is en het gebruik van medicatie voor de behandeling van geestelijke gezondheidsproblemen stijgt al een decennium.
René Pottier
Het geval van de winnaar van de Tour de France van 1906 illustreert iets dat blijft gebeuren: Het gebrek aan begrip voor geestelijke gezondheidsproblemen en het alleen en in stilte lijden. Niemand kon de zelfmoord van de Fransman begrijpen, 6 maanden nadat hij met overweldigende superioriteit de Tour had gewonnen. In de pers werd destijds gezegd dat René “pech in de liefde” had. Naar verluidt had zijn vrouw een affaire gehad terwijl hij de Tour reed, maar het is duidelijk dat René Pottier leed aan een “diepe malaise die niets, zelfs geen glorie, kon overwinnen”.
Wat plaagde Rene Pottier? Geestelijke gezondheidsproblemen hebben meestal niet één oorzaak, maar eerder een combinatie van factoren: genetica, sociale omgeving, traumatische ervaringen, stress, drugsgebruik, alcohol, onvervulde verwachtingen… Daarom kan iedereen lijden aan een geestelijk gezondheidsprobleem. Daarom moet je bij de eerste tekenen hulp zoeken of vragen. Lijd niet in stilte in eenzaamheid. Zoek gespecialiseerde medische hulp, evenals steungroepen. Er zijn gespecialiseerde sportpsychologen om atleten te helpen in het leven en in de competitie. Toch blijven er tragische gevallen, zoals het verhaal van de jonge Amerikaanse fietser Kelly Catlin.
Tom Dumoulin
Toen de Nederlandse wielrenner op 23 januari 2021 aankondigde dat hij zich terugtrok uit de competitie, verraste dat iedereen, maar er is de laatste jaren wel iets veranderd in de sportindustrie. Het voordeel is dat de atleet zijn probleem duidelijk heeft geuit en de steun van zijn ploeggenoten en het team heeft gekregen. Het nadeel is dat sommige mensen het nog steeds moeilijk kunnen begrijpen (een van de vragen die Dumoulin werd gesteld lijkt daarover te gaan) omdat ze alleen de privileges van een topsporter zien, maar niet de druk, de verwachting om te presteren en zijn salaris te rechtvaardigen, de sociale netwerken, de media, sponsors…
Tom is in 2021 weer begonnen met wielrennen, maar andere wielrenners en de rest van ons moeten zijn voorbeeld niet zien als een uitzondering vanwege zijn bevoorrechte professionele situatie, maar als wat de norm zou moeten zijn. Als iemand een been breekt, neemt niemand hem dat kwalijk en begrijpt iedereen het. Waarom geldt dat niet voor een geestelijk gezondheidsprobleem? Ex-pro Phil Gaimon legt het goed uit: “Het enige dat gek is, is hoe lang mensen wachten om voor zichzelf te zorgen […] Je zou niet blijven rondlopen met een gebroken arm en je zou je hersenen ook niet moeten negeren”.
Er zijn meer wielrenners zoals Dumoulin. De Spanjaard Javi Moreno stopte ook en kwam terug, de succesvolle Duitse sprinter Marcel Kittel stopte en zei “wielrennen is mooi, maar professionele sport is een ander verhaal” en de jonge Fransman Theo Nonnez kondigde in april 2021 dat hij ging stoppen met wielrennen.
Jenny Rissveds
De Zweedse vrouwelijke mountainbikester won in 2016 op 21-jarige leeftijd de olympische titel in Rio de Janeiro. Een paar maanden later, in 2017, trok Jenny Rissveds zich terug uit het mountainbiken, de sociale media en de wereld om zich te concentreren op haar geestelijke gezondheid. In deze Instagram post legde ze uit dat ze naast een depressie ook een eetstoornis had gekregen: “Het enige wat in mijn hoofd omging was zo veel mogelijk eten en dan bedenken hoe ik naar het toilet kon komen. Mijn leven begon op dat van een verslaafde te lijken en waarschijnlijk werd ik zelf ook verslaafd. Op de een of andere manier wist ik dat mijn obsessie met eten en mijn lichaam verband hield met mijn depressie en die ene ontmoeting op de psychiatrische afdeling van het ziekenhuis werd mijn wake up call”.
De gewichtsobsessie treft wielrenners op alle niveaus. Het probleem is dat fietsen veel energie vergt. Je moet eten, maar je mag niet “dik” worden. Als gevolg daarvan zijn er, ondanks alle adviezen en hulp die professionele atleten krijgen, gevallen van eetstoornissen in het peloton. Ben King en Janez Brajkovič leden aan bulimia en Rohan Dennis claimt dat hij om gewicht te verliezen bijna een eetstoornis kreeg. De prijs die Catherine Marsal moest betalen voor haar topprestaties was osteoporosis.
Er is een dunne lijn tussen het bereiken van het optimale gewicht om op ons best te presteren en steeds minder willen wegen, denkend dat dit onze resultaten zal verbeteren. Deze voorbeelden bewijzen dat als een topatleet die met diëtisten, voedingsdeskundigen en trainers werkt aan eetstoornissen kan lijden, iedereen er aan kan lijden, waardoor de gezondheid in gevaar komt. Jenny Rissveds was in staat te stoppen en de wil te vinden om weer van het leven, eten, fietsen en wedstrijden te genieten.
Frank Vandenbroucke
Het zou hypocriet van ons zijn om drugsgebruik in verband met geestelijke gezondheidsproblemen in de wielersport niet te vermelden. Er zijn voorbeelden te over. Van minder bekende wielrenners zoals Jesús Manzano of Mauro Santambrogio, tot wereldberoemde wielrenners zoals Bjarne Riis of Marco Pantani, allemaal betrokken bij soortgelijke dopingschandalen als dat van Frank Vandenbroucke. Maar net zoals veel mensen allerlei soorten drugs gebruiken zonder geestelijke gezondheidsproblemen te vertonen, hebben ook veel wielrenners doping gebruikt zonder dergelijke gevolgen te ondervinden. Dit betekent dat er iets anders aan de hand moet zijn: de combinatie van factoren die we eerder noemden.
De Belgische renner had een gecompliceerde jeugd vol familieproblemen. Op 19-jarige leeftijd werd hij prof in een peloton waar doping welig tierde en Vandenbroucke raakte verslaafd aan allerlei middelen. Zo beschrijft hij het in zijn biografie: “Aan Stilnoct (een slaapmiddel) en amfetamines, voegde ik Valium toe… Soms sliep ik geen seconde in vijf dagen. Ik begon dingen te zien, mensen die niet bestonden. Ik hoorde ze komen. Ze kwamen me arresteren.” Dat was inderdaad zo. In 2002 doorzochten de Belgische autoriteiten zijn huis en vonden EPO, clenbuterol en morfine. De mix van drugs, chaotisch leven en persoonlijke problemen leidde tot een zelfmoordpoging in 2007 en tot zijn dood in 2009 op de leeftijd van 34.
Middelenmisbruik, alcohol en drugs zijn brandstof om lichamelijke en geestelijke gezondheidsproblemen aan te wakkeren. Een gezonde, rustige levensstijl en een gezond dieet, regelmatige lichaamsbeweging, het vermijden van stress en het gebruik van giftige stoffen, helpt geestelijke gezondheidsproblemen te voorkomen.
Wielrenners met pensioen
Tenslotte is er nog iets fundamenteel voor een beroepsrenner, evenals voor eenieder die zijn of haar beroepsleven beëindigt.
Het pensioen kan moeilijk zijn voor sporters als ze niet goed voorbereid zijn. Er zijn niet zoveel gegevens over wielrennen, maar laten we eens kijken naar andere sporten: 40% van de football-spelers in de Premier League en 60% van de NBA-spelers gaan failliet binnen 5 jaar na hun pensioen. In de NFL heeft 78% van de spelers financiële problemen binnen twee jaar na hun pensionering. Deze statistieken gaan over sporten waar veel meer geld in omgaat dan in de wielersport. Daarom moeten wielrenners niet al hun eieren in één mandje leggen. Zij moeten zich voorbereiden op hun pensionering, want die betekent vaak een financieel, persoonlijk en emotioneel verlies.
Het is van cruciaal belang om je sportcarrière en je pensioen in goede banen te leiden door vooruit te plannen. Werk aan wat je denkt, wat je voelt en wat je doet om je eigen pad voor de toekomst te vinden, niet het pad dat anderen voor je hebben uitgestippeld. Veel wielrenners blijven fietsen omdat ze van wielrennen houden. Sommigen blijven op de een of andere manier betrokken bij het wielrennen, maar er zijn ook wielrenners zoals de Australische Anna Meares die plotseling en onvrijwillig met pensioen gaan, met verschillende soorten problemen te kampen hebben, en tijd en hulp nodig hebben om zich aan te passen.
De voorbeelden van wielrenners die we in dit artikel hebben gegeven, zijn slechts het topje van de ijsberg, want geestelijke gezondheidsproblemen onder atleten komen even vaak voor als onder de bevolking in het algemeen. We denken misschien dat ze bevoorrechte supervrouwen en supermannen zijn, maar uiteindelijk zijn het ook maar mensen.