De naam van een van de winddichte fietsvesten van Siroko – de Crosswind – is ons excuus om het te hebben over een van de meest kenmerkende formaties in de wielersport: het echelon. Een spectaculaire en mooie tactische zet als je er vanaf de bank naar kijkt, maar een ware marteling voor wielrenners, vooral voor diegenen die niet meegaan in de rotatie van de koplopers, uiteindelijk blootgesteld worden aan alle wind en uiteindelijk afhaken als het echelon uiteenvalt. Maar laten we niet op de zaken vooruitlopen en eerst maar eens zien uit welke hoek de wind waait.
In de afbeelding hierboven zie je twee echelons en de wind waait van rechts. Dat is de reden waarom de fietsers van rechts naar links over de weg zijn uitgewaaierd, in een poging zich tegen de wind te beschermen. Op dezelfde foto zien we ook de drie belangrijkste voorwaarden om een echelon te vormen: een rechte en lange weg, een sterke zijwind en, bovenal, een ploeg of meerdere renners die zich willen losmaken van het peloton.
Op de foto hierboven zijn ze er al in geslaagd het echelon op te breken, zodat de eerste groep een aanvalsechelon vormt en de tweede groep in een verdedigingsechelonformatie staat. De eersten willen nog meer afstand tot de laatsten creëren, terwijl de laatsten het gat proberen te dichten. In beide groepen (we kunnen het beter zien in de tweede) zijn er een aantal renners die de rotatie ingaan om op kop van een groep te rijden – de beste manier om snel te gaan en minder inspanning te leveren. De wielrenners gaan in twee rijen over de weg, in dit geval met de klok mee, naar boven aan de beschermde kant en naar beneden aan de kant waar de wind vandaan komt. Als de wind van links zou waaien, zou de formatie van links naar rechts gaan en zou de rotatie tegen de klok in zijn.
De drie bovenstaande elementen zijn fundamenteel voor de vorming van een echelon, maar de organisatie, de kracht van de renners of de ploeg om het echelon te vormen, en natuurlijk de juiste positie en timing van de opbreking zijn ook zeer belangrijk. De reden hiervoor is dat de opbreking zich voordoet wanneer een ploeg of een groep renners het beschermde gebied verkleint en andere renners dwingt om volledig blootgesteld te worden aan de wind zonder in de rotatie te kunnen komen.
Hoe wordt de beschermde zone versmald? In de eerste afbeelding zien we dat de weg erg breed is, er is genoeg ruimte voor alle renners om zich tegen de wind te beschermen. De renners aan de kop van elke groep zitten goed rechts, langs de kant van de weg, waardoor de rest van de renners wordt beschermd tegen de wind. Maar als in het eerste beeld de voorste renners naar links gaan, verkleinen ze de beschermde ruimte.
Deze foto is van het wereldkampioenschap wielrennen op de weg dat in 2016 in Doha werd gehouden, een wedstrijd waar de ontsnapping 177 kilometer voor de finish plaatsvond. Het was mogelijk door de tactische zet van de Britse ploeg die, zoals je kunt zien op de foto, 4 renners op kop plaatste, waardoor minder dan de helft van de weg overbleef voor de rest van de renners om zich te beschermen tegen de wind. Dit betekende dat er niet genoeg ruimte was voor iedereen en velen werden blootgesteld aan de wind, die in dit geval van links waaide. Op de foto is te zien hoe het peloton uiteen begint te vallen. Als je wilt weten hoe het verhaal afliep of dit kampioenschap vol wind, zand en kamelen (want veel publiek was er niet) nog eens wil zien, dan kun je het hier terugkijken.
Echelons uitleggen met alleen tekst kan behoorlijk ingewikkeld zijn, maar hé, daar zijn foto’s en video’s voor.
Deze video van Eurosport legt het perfect uit, met als voorbeeld de feilloze strategie en coördinatie van de Lotto Soudal ploeg in de derde etappe van de Wielerronde van Turkije 2016. De Belgische ploeg van 4 renners vormde eerst het hele echelon en verkleinde vervolgens de beschermde zone zodat alleen de renners van de ploeg bij toerbeurt binnenkwamen (je kunt zien dat ze gewend zijn aan de wind), waardoor de rest blootgesteld bleef aan de wind. Op deze manier creëerden ze de perfecte omstandigheden voor hun sprinter, de Duitse wielrenner André Greipel, voor wat misschien wel de gemakkelijkste sprint uit zijn hele carrière was. Ik kan me voorstellen dat de “Gorilla” zijn teamgenoten meer dan ooit bedankte voor hun werk die dag.
Het meest opwindende en uitdagende aan de echelons is dat de wielrenners en de ploegleiders weten wanneer ze kunnen optreden en dat, als er een zijwind waait en er een rechte weg is, dit het moment is voor een groep renners of een ploeg om de show te beginnen. Maar zelfs met dit in gedachten en met de waarschuwing aan de renners om alert te blijven, goed gepositioneerd en gegroepeerd, kan er nog van alles gebeuren aangezien de weg zijn eigen regels heeft en er een limiet is aan de kracht van de renners. Veel favorieten in grote rondes zijn afgevallen en hebben hun kansen op de eindzege verspeeld; anderen hebben het klassement op zijn kop gezet en de echelons waren de make-or-break van de wedstrijden in veel wielerklassiekers.
Als je een wielrenner bent, is de kans groot dat je op een bepaald moment te maken krijgt met zijwind. Het is niet gemakkelijk om in een echelon te rijden want het vereist alles wat we je net verteld hebben: positie, organisatie, concentratie en kracht. Je mag je concentratie geen seconde verliezen, want als je achterop raakt, ben je er geweest. Hoe sterk je ook bent, in je eentje kom je niet ver. Het is beter om je bij de tweede groep aan te sluiten, een echelon te vormen, te gaan rouleren en te proberen het gat te dichten. De aflossingen moeten kort en soepel zijn, waarbij je de snelheid zo hoog en constant mogelijk houdt. Draai niet te hard want op die manier dwing je de renner die je net hebt afgelost harder te werken om op jouw wiel te komen en zich te beschermen tegen de wind. Aan de andere kant is het beter om de rotatie aan de kop te doen dan om aan de staart te blijven. De rotatie ingaan geeft je momenten van “rust” en momenten aan de leiding. Aan de andere kant, aan de staart van de groep ben je misschien meer “comfortabel” maar je zit wel op het randje, misschien rakelings langs de rand van de weg, en elke verkeerde beweging of fout en je raakt achterop.
Als je geen wielrenner bent, zul je de marteling van echelons hoogstwaarschijnlijk vermijden, maar op een dag krijg je misschien te maken met de wind en die kan de grootste vijand van de fietser zijn. Alleen rijden met een sterke tegenwind kan een nachtmerrie zijn, terwijl sterke zijwind behoorlijk gevaarlijk kan worden. Het maakt niet uit waar de wind vandaan komt, een fietsvest zoals het Crosswind model, of een van de andere winddichte fietsvesten van Siroko, zal je beste bondgenoot worden als het hard waait.
