W tym przewodniku dla początkujących rowerzystów zamierzamy opowiedzieć o elementach przerzutek rowerowych, wyjaśnić jak działają i dać Ci szereg wskazówek i trików, aby używać ich poprawnie. Niezależnie od rodzaju roweru czy dyscypliny, poniżej przedstawiamy kilka ogólnych aspektów, które pomogą Ci szybko operować przerzutkami i uniknąć błędów.
Zacznijmy od poznania poszczególnych elementów przerzutek rowerowych:
- Manetki. Prawą manetką wrzucamy tylne przerzutki (na kasecie), a lewą przednie (na kole łańcuchowym). Jedynymi przerzutkami, które nie stosują się do tej zasady są elektroniczne grupy osprzętu szosowego Sram.
- Przerzutka przednia.
- Przerzutka tylna.
- Stalowe linki i osłony w przerzutkach mechanicznych. W grupach osprzętu elektronicznego nie ma metalowych linek ani osłon, zamiast tego jest kabel elektryczny lub brak kabli, jak w bezprzewodowych grupach osprzętu Sram.
- Koła łańcuchowe.
- Kaseta.
- Łańcuch.
Jak działają przerzutki rowerowe?
W grupach mechanicznych na każdej manetce znajduje się jedna lub dwie dźwignie. Kiedy nimi operujemy, pociągamy lub zwalniamy metalową linkę, która biegnie wewnątrz obudowy, a ta ciągnie (lub zwalnia) przednią lub tylną przerzutkę, aby podnieść (lub opuścić) łańcuch lub zębatki.
W przerzutkach elektronicznych naciśnięcie przycisku na lewej lub prawej manetce powoduje wysłanie sygnału elektrycznego, który uruchamia mechanizm przedniej lub tylnej przerzutki (z wyjątkiem elektronicznych grup osprzętu szosowego Sram).
Skąd wiadomo, ile biegów ma rower?
W zależności od liczby kół łańcuchowych i zębatek kasety można wyróżnić rowery 2×10, 2×11, 2×12, 1×11 lub 1×12. Jest jeszcze wiele innych opcji, ale te kombinacje są najczęściej spotykane w rowerach szosowych i górskich. W ten sposób otrzymujemy odpowiednio 20, 22, 24, 11 i 12 biegów. Czasami rowerzyści mówią, że mają rower 9-, 10- lub 11-biegowy. W tym przypadku odnoszą się oni jedynie do liczby zębatek na kasecie, nie licząc kół łańcuchowych.
Każde przełożenie jest kombinacją liczby zębów na kole łańcuchowym i liczby zębów na zębatce. Jeśli mamy koła łańcuchowe o 50/34 zębach, a zakres zębów na kasecie wynosi od 11 do 28, to najwyższy bieg będzie miał 50×11, a najniższy 34×28. Dlatego “upshifting” jest wtedy, gdy zmieniamy bieg na wyższy, a “downshifting”, gdy zmieniamy bieg na niższy.
Jak prawidłowo korzystać z przerzutek?
Unikaj krzyżowania łańcucha. Im prostszy łańcuch, tym mniejsze tarcie, a co za tym idzie szybsze i bardziej efektywne przenoszenie mocy z pedałów. Pamiętajmy, że skrzyżowany łańcuch zakrzywia się w czterech miejscach: przy zejściu z zębatki, przy wejściu na koło łańcuchowe, przy zejściu z koła łańcuchowego od dołu oraz przy wejściu na płytkę przerzutki tylnej. Im bardziej jest skrzyżowany, tym bardziej się wygina.
Dlatego w rowerach z podwójnym łańcuchem lepiej nie używać 3 najmniejszych zębatek, gdy jesteśmy na małym kole łańcuchowym i nie używać 3 największych, gdy jesteśmy na dużym. Jeśli nie stosujesz się do tej zasady i wolisz mieć skrzyżowany łańcuch i naciągniętą tylną przerzutkę, nie narzekaj, jeśli skończysz jak Andy Schleck.
Zmiana przerzutek przy użyciu siły, tzw. load bearing shifting, nie jest dobra dla napędu rowerowego. Staraj się dopasować rytm pedałowania do zmiany biegów. Zwolnij tempo pedałowania, zmień przerzutkę, a następnie zwiększ siłę pedałowania. Jest to szczególnie przydatne podczas zmiany przełożenia na kole łańcuchowym, aby upewnić się, że przerzutka weszła prawidłowo i że łańcuch się nie zerwał. Przekonasz się, że robisz to dobrze, gdy podczas zmiany przerzutek nie usłyszysz takiego dźwięku, jaki wydają przerzutki zawodowców podczas wyścigów.
NIGDY nie zmieniaj przełożenia w momencie, kiedy unosisz się z siodełka i stajesz na pedałach. Grozi to poważnym wypadkiem.
W rowerach z dwoma lub trzema kołami łańcuchowymi napotykamy problem gwałtownego skoku kadencji podczas zmiany przerzutki na kole łańcuchowym. Najlepszym sposobem na uniknięcie tego problemu (funkcja, którą ma wbudowaną wiele zespołów elektronicznych) jest zsynchronizowanie zmiany łańcucha ze zmianą zębatki. Przykładowo, jeśli jedziemy na przerzutce 1×8 i zmieniamy na 2×8, to zmiana jest gwałtowna, kadencja spada i musimy mocniej naciskać na pedały. W tym momencie wygodnie jest zmienić na 2×6 lub 2×5, czyli dwie lub trzy zębatki w górę.
Niezależnie od terenu (zjazdy, podjazdy, tereny płaskie czy pagórkowate) należy postarać się myśleć z wyprzedzeniem, przewidywać co nas czeka na drodze, jak może to wpłynąć na odczucia podczas pedałowania i dostosować rytm pedałowania do okoliczności. Nie czekaj do ostatniej chwili żeby dokonać nagłej zmiany kilku biegów w górę lub w dół. Może to doprowadzić do zerwania lub spadnięcia łańcucha, szczególnie przy podjazdach.
Na każdym terenie należy znaleźć takie przełożenie, które pozwoli nam na komfortową jazdę. Jak zawsze powtarzamy: każdy rowerzysta i rowerzystka ma swój własny poziom i tempo. Nie jesteśmy w stanie powiedzieć Ci, które z nich jest lepsze lub bardziej efektywne, bo po prostu nie wiemy. Wszystko zależy od tego, co konkretnie chcesz osiągnąć podczas jazdy na rowerze i jaki masz “silnik”. Tym silnikiem jest całe Twoje ciało: nogi, mózg, serce, płuca i krew. Jeśli wybierasz się na przejażdżkę z rodziną lub przyjaciółmi, chcesz jechać w komfortowym tempie, aby móc rozmawiać i spokojnie cieszyć się jazdą. Z drugiej strony, jeśli chcesz zdobyć tytuł QOM lub KOM (Queen lub King of the Mountains), Twoje tempo będzie wygodne, niczym łoże fakira pełne gwoździ.
To tyle jeśli chodzi o teorię. Aby nauczyć się zmieniać biegi, po prostu wsiądź na rower i znajdź łatwą trasę z różnymi rodzajami terenu. W ten sposób przyzwyczaisz się do obsługi przerzutek, wypróbowywania przełożeń i doświadczania pedałowania z różną kadencją na różnym terenie. Im więcej czasu spędzisz na rowerze, tym swobodniej będziesz zmieniać przerzutki, a w pewnym momencie poczujesz nawet, że nie musisz tego robić, aby zmierzyć się z podjazdem, który na początku wydawał się tak trudny. Po prostu zaciśniesz zęby, naciśniesz mocniej na pedały i dasz z siebie wszystko – zobaczysz, że te mechanizm napędowy i przekładnie są w Tobie.
