Σε αυτόν τον οδηγό για αρχάριους ποδηλάτες θα μιλήσουμε για τα εξαρτήματα στις ταχύτητες ποδηλάτου, θα εξηγήσουμε τον τρόπο με τον οποίο λειτουργούν και θα σας δώσουμε μια σειρά από συμβουλές και κόλπα για να τις χρησιμοποιείτε σωστά. Ανεξάρτητα από τον τύπο ποδηλάτου ή το επίπεδό σας, ακολουθούν μερικά γενικά στοιχεία που θα σας βοηθήσουν να χειρίζεστε γρήγορα τις ταχύτητες και να αποφεύγετε τα λάθη.
Ας ξεκινήσουμε μαθαίνοντας για τα εξαρτήματα που υπάρχουν στις ταχύτητες ποδηλάτου:
- Λεβιές ταχυτήτων. Ο δεξιός επιλογέας ταχυτήτων αλλάζει τα πίσω γρανάζια (κασέτα) και ο αριστερός επιλογέας ταχυτήτων τα μπροστινά γρανάζια (δίσκοι ανάπτυξης). Ο μόνος λεβιές ταχυτήτων που δεν ακολουθεί αυτόν τον κανόνα είναι το ηλεκτρονικό σετ ταχυτήτων δρόμου Sram.
- Μπροστινό ντεραγιέ.
- Πίσω ντεραγιέ.
- Συρματόσχοινα από χάλυβα και θήκες στα μηχανικά γρανάζια. Στα ηλεκτρονικά σετ δεν υπάρχει μεταλλικό καλώδιο ή θήκη, αντ’ αυτού υπάρχει ένα ηλεκτρικό καλώδιο ή κανένα καλώδιο, όπως στα ασύρματα σετ ταχυτήτων Sram.
- Δίσκοι ανάπτυξης.
- Κασέτα.
- Αλυσίδα.
Πώς λειτουργούν οι ταχύτητες ποδηλάτου;
Στα μηχανικά γρανάζια υπάρχει ένας ή δύο μοχλοί σε κάθε ταχύτητα. Όταν τα χρησιμοποιούμε, τραβάμε ή απελευθερώνουμε το μεταλλικό καλώδιο που πηγαίνει μέσα στη θήκη, το οποίο τραβά (ή απελευθερώνει) το μπροστινό ή το πίσω ντεραγιέ για να επιλέξει έναν μεγαλύτερο ή μικρότερο δίσκο ανάπτυξης ή τον οδοντωτό τροχό.
Στις ηλεκτρονικές ταχύτητες, το πάτημα των κουμπιών στον αριστερό ή τον δεξιό λεβιέ στέλνει ένα ηλεκτρικό σήμα που ενεργοποιεί το μπροστινό ή το πίσω μηχανισμό ντεραγιέ αντίστοιχα (εκτός από το ηλεκτρονικό σετ ταχυτήτων δρόμου Sram).
Πώς να καταλάβετε πόσες ταχύτητες έχει ένα ποδήλατο;
Ανάλογα με τον αριθμό των δίσκων ανάπτυξης και των γραναζιών της κασέτας υπάρχουν ποδήλατα 2×10, 2×11, 2×12, 1×11 ή 1×12. Υπάρχουν πολλές ακόμα επιλογές, αλλά σήμερα αυτές είναι οι πιο συνηθισμένες στα ποδήλατα δρόμου και βουνού και θα έχουν 20, 22, 24, 11 και 12 γρανάζια αντίστοιχα. Μερικές φορές οι ποδηλάτες λένε ότι έχουν ένα ποδήλατο 9-, 10- ή 11-ταχυτήτων. Σε αυτήν την περίπτωση αναφέρονται μόνο στον αριθμό των γραναζιών στην κασέτα, δεν υπολογίζουν τους δίσκους ανάπτυξης.
Κάθε ταχύτητα είναι ένας συνδυασμός του αριθμού των δοντιών στον δίσκο ανάπτυξης και του αριθμού των δοντιών στο γρανάζι. Εάν έχουμε δίσκους ανάπτυξης με δόντια 50/34 και υπάρχει μια σειρά από 11 έως 28 δόντια στην κασέτα, θα έχουμε 50×11 ως την μεγαλύτερη ταχύτητα και 34×28 ως τη χαμηλότερη ταχύτητα. Επομένως, «ανεβάζουμε ταχύτητα» όταν αλλάζουμε σε μεγαλύτερο γρανάζι και «κατεβάζουμε ταχύτητα» όταν αλλάζουμε σε μικρότερο γρανάζι.
Συμβουλές για τη σωστή χρήση των ταχυτήτων
Αποφύγετε την χιαστί αλλαγή ταχυτήτων. Όσο πιο ευθεία είναι η αλυσίδα, τόσο λιγότερη τριβή θα υπάρχει και επομένως τόσο γρηγορότερη και πιο αποτελεσματική θα είναι η μετάδοση ισχύος από τα πεντάλ. Να θυμάστε ότι η χιαστί αλλαγή διπλώνει σε τέσσερα σημεία. Όταν βγαίνει από το γρανάζι, όταν μπαίνει στον δίσκο ανάπτυξης, όταν βγαίνει από κάτω από τον δίσκο ανάπτυξης και όταν μπαίνει στο νύχι σκελετού του πίσω ντεραγιέ. Όσο περισσότερο διασταυρώνεται η αλυσίδα, τόσο περισσότερο λυγίζει.
Επομένως, στα ποδήλατα διπλού δίσκου ανάπτυξης καλύτερα να μην χρησιμοποιείτε τα 3 μικρότερα γρανάζια όταν είστε στον μικρό δίσκο ανάπτυξης και να μην χρησιμοποιείτε τα 3 μεγαλύτερα όταν είστε στον μεγάλο δίσκο ανάπτυξης. Αν δεν ακολουθήσετε αυτόν τον κανόνα και θέλετε την αλυσίδα σας χιαστί και το πίσω ντεραγιέ τεντωμένο, τότε μην παραπονεθείτε αν καταλήξετε σαν τον Andy Schleck.
Η αλλαγή ταχυτήτων με φορτίο (το να αλλάζετε ταχύτητες όταν ασκείτε δύναμη) δεν είναι καλή για το σύστημα μετάδοσης κίνησης. Μπορεί να είναι δύσκολο να το κάνετε πάντα σωστά, αλλά προσπαθήστε να ταιριάζετε την κίνηση στα πεντάλ σας με την αλλαγή ταχύτητας. Χαλαρώστε το πεντάλ, αλλάξτε ταχύτητα και στη συνέχεια εφαρμόστε ξανά δύναμη στα πεντάλ. Αυτό είναι ιδιαίτερα χρήσιμο όταν αλλάζετε δίσκο ανάπτυξης για να βεβαιωθείτε ότι το γρανάζι έχει ενεργοποιηθεί σωστά και ότι η αλυσίδα δεν θα βγει. Θα καταλάβετε ότι το κάνετε σωστά όταν αλλάζετε ταχύτητες χωρίς να τις ακούτε σαν τους επαγγελματίες που αλλάζουν ταχύτητες κατά τη διάρκεια ενός αγώνα.
ΣΕ ΚΑΜΙΑ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ δεν θα πρέπει να αλλάζετε δίσκο ανάπτυξης αμέσως μόλις καθίσετε στη σέλα καθώς θα διακινδυνεύετε να πάθετε σοβαρό ατύχημα.
Σε ποδήλατα με δύο ή τρείς δίσκους ανάπτυξης συναντάμε το πρόβλημα της απότομης αλλαγής του ρυθμού κατά την αλλαγή των δίσκων ανάπτυξης. Το καλύτερο που μπορούμε να κάνουμε για να το αποφύγουμε αυτό (το οποίο είναι και αυτό που κάνουν πολλά ηλεκτρονικά σετ) είναι να συγχρονίζουν την αλλαγή του δίσκου ανάπτυξης με την αλλαγή του γραναζιού. Για παράδειγμα, εάν βρισκόμαστε στο 1×8 και μεταβούμε στο 2×8, η αλλαγή είναι απότομη, ο ρυθμός μειώνεται και θα πρέπει να ασκήσουμε περισσότερη δύναμη στα πεντάλ. Εκείνη τη στιγμή είναι βολικό να αλλάξετε σε 2×6 ή σε 2×5, δηλαδή δύο ή τρία γρανάζια επάνω.
Ανεξάρτητα από το έδαφος (ανηφορικό, κατηφορικό, επίπεδο, λόφος), η γενική συμβουλή είναι να σκέφτεστε μπροστά, να προβλέπετε αυτό που βρίσκεται μπροστά, πώς θα είναι το πεντάλ και να προσαρμόζετε τον ρυθμό στις περιστάσεις. Μην περιμένετε μέχρι την τελευταία στιγμή για να κάνετε μια ξαφνική αλλαγή αρκετών ταχυτήτων επάνω ή κάτω. Αυτό μπορεί να κάνει την αλυσίδα σας να βγει ή να κοπεί, ειδικά όταν ανεβαίνετε ανηφόρες.
Σε κάθε έδαφος θα πρέπει να βρείτε μια ταχύτητα που θα σας επιτρέπει να κάνετε άνετα ποδηλασία, και όπως λέμε πάντα: κάθε ποδηλάτης έχει το δικό του επίπεδο και ρυθμό. Δεν μπορούμε να σας πούμε ποια θα είναι η δική σας ιδανική ταχύτητα ή η πιο αποτελεσματική επειδή απλά δεν γνωρίζουμε. Αυτό εξαρτάται από το τι θέλετε να πετύχετε όταν κάνετε ποδήλατο και από τον «κινητήρα» που έχετε. Αυτός ο κινητήρας είναι ολόκληρο το σώμα σας, από τα πόδια μέχρι τον εγκέφαλό σας και την καρδιά, τους πνεύμονες και το αίμα σας. Εάν θα πάτε βόλτα με την οικογένεια ή τους φίλους σας, θέλετε έναν άνετο ρυθμό για να μπορείτε να μιλάτε και να απολαμβάνετε τη διαδρομή. Από την άλλη πλευρά, εάν θέλετε να αποκτήσετε τον τίτλο QOM ή KOM (βασίλισσα ή βασιλιάς των βουνών), ο ρυθμός σας θα είναι τόσο άνετος όσο ένα κρεβάτι με καρφιά ενός φακίρη.
Αυτά λοιπόν για τη θεωρία. Για να μάθετε πώς να αλλάζετε ταχύτητες, απλά ανεβείτε στο ποδήλατο και βρείτε μια εύκολη διαδρομή με διαφορετικό τύπο εδάφους. Με αυτόν τον τρόπο θα συνηθίσετε να χειρίζεστε τον λεβιέ ταχυτήτων, να δοκιμάζετε τις ταχύτητες και να αισθάνεστε την κίνηση των πεντάλ σε διαφορετικούς ρυθμούς και σε διαφορετικά εδάφη. Όσο περισσότερο χρόνο αφιερώνετε στην ποδηλασία τόσο πιο άνετα θα αλλάζετε ταχύτητες και σε κάποιο σημείο θα αισθάνεστε ακόμα και ότι δεν χρειάζεται να αλλάξετε ταχύτητα για να αντιμετωπίσετε την ανάβαση που ήταν τόσο δύσκολη στην αρχή. Απλά σφίξτε τα δόντια σας, πιέστε τα πεντάλ πιο δυνατά και ωθήστε τον εαυτό σας στα όρια – θα δείτε ότι οι ταχύτητες είναι μέσα σας.
